De invloed van medicatie op het lichaamsgewicht

Sommige medicijnen hebben als bijwerking invloed op het lichaamsgewicht. Daarom staat er in de richtlijn voor overgewicht en obesitas bij volwassenen een overzicht van veelgebruikte medicatie en hun mogelijke effect op gewichtstoename of -afname.

Een aantal voorbeelden:

• Corticosteroïden (zoals prednison en astma medicatie) en sommige antipsychotica (zoals olanzapine) kunnen leiden tot een gewichtstoename van meer dan 3 kg.

• Bepaalde antidepressiva, zoals mirtazapine of paroxetine, worden geassocieerd met een gewichtstoename van 1 kg of meer.

• Aan de andere kant zijn er ook middelen die gepaard kunnen gaan met gewichtsafname, zoals GLP-1-agonisten en SGLT-2-remmers.

Deze informatie is van groot belang voor behandelkeuzes bij mensen met (risico op) overgewicht of obesitas. Zeker wanneer sprake is van comorbiditeiten of meerdere medicijnen.

Met dit overzicht krijg je inzicht in het effect van medicatie op het gewicht en kun je weloverwogen en persoonsgerichte keuzes maken. Zo kan onbedoelde gewichtstoename voorkomen worden.

Bekijk het overzicht hieronder. Meer weten over het behandelen van overgewicht of de richtlijn? Ga naar behandelovergewicht.nl

Onder deze downloadbare afbeelding vind je de uitgeschreven versie.

Invloed van medicijnen op lichaamsgewicht

Veelgebruikte medicijnen kunnen een verschillende invloed hebben op het lichaamsgewicht. Hieronder vind je een overzicht per categorie, gebaseerd op de Richtlijn overgewicht en obesitas bij volwassenen.

Antipsychotica

• Meer dan 3 kilo gewichtstoename: Chlorpromazine, Clozapine, Haloperidol, Olanzapine, Quetiapine
• Meer dan 1 kilo gewichtstoename: Paliperidon, Risperidon, Sertindol
• Neutraal: —
• Meer dan 1 kilo gewichtsafname: Aripiprazol

Antidepressiva (SSRI)

• Meer dan 1 kilo gewichtstoename: Citalopram
• Neutraal: Duloxetine, Escitalopram, Fluvoxamine, Paroxetine, Imipramine
• Meer dan 1 kilo gewichtsafname: Fluoxetine, Sertraline

Antidepressiva (TCA)

• Meer dan 3 kilo gewichtstoename: Nortriptyline, Amitriptyline, Clomipramine

Antidepressiva (overig)

• Meer dan 1 kilo gewichtstoename: Venlafaxine, Mirtazapine
• Neutraal: —
• Meer dan 1 kilo gewichtsafname: Bupropion, Trazodon
• Onbekend effect: Maprotiline

Antidiabetica

• DPP-4-remmers (neutraal): Linagliptine, Sitagliptine, Saxagliptine, Vildagliptine
• GLP-1-agonisten (meer dan 1 kilo gewichtsafname): Dulaglutide, Exenatide, Liraglutide, Lixisenatide, Semaglutide
• SGLT-2-remmers (meer dan 1 kilo gewichtsafname): Canagliflozine, Dapagliflozine, Empagliflozine
• Sulfonylureumderivaten: Meer dan 1 kilo toename: Gliclazide, Tolbutamide | Neutraal: Glibenclamide, Glimepiride
• Overig: Meer dan 1 kilo toename: Insuline, Pioglitazon | Neutraal: Repaglinide | Meer dan 1 kilo gewichtsafname: Acarbose, Metformine

Corticosteroïden

• Meer dan 3 kilo gewichtstoename: Prednison, Triamcinolon, andere corticosteroïden bij langdurig of hooggedoseerd gebruik

Anti-epileptica

• Meer dan 3 kilo gewichtstoename: Valproïnezuur
• Meer dan 1 kilo gewichtstoename: Gabapentine, Pregabaline
• Neutraal: Lamotrigine
• Meer dan 1 kilo gewichtsafname: Topiramaat
• Onbekend effect: Carbamazepine, Vigabatrine

Antihypertensiva

• Betablokkers: Meer dan 1 kilo toename: Atenolol | Neutraal: Metoprolol, Propranolol | Meer dan 1 kilo gewichtsafname: Acebutolol | Onbekend: Bisoprolol
• Calciumantagonisten: Neutraal: Amlodipine | Onbekend: Diltiazem
• Diuretica (meer dan 1 kilo gewichtsafname): Chloorthalidon, Furosemide, Hydrochloorthiazide, Indapamide
• RAAS-remmers: Neutraal: Valsartan | Meer dan 1 kilo gewichtsafname: Aliskiren, Irbesartan, Olmesartan, Enalapril, Lisinopril, Losartan, Perindopril, Ramipril, Telmisartan
• Overig: Meer dan 1 kilo toename: Clonidine, Terazosine | Neutraal: Doxazosine

Protonpompremmers

• Meer dan 1 kilo gewichtstoename: Lansoprazol, Omeprazol, Rabeprazol
• Neutraal: Esomeprazol

Antihistaminica

• Meer dan 1 kilo gewichtstoename: Cetirizine, (Des)loratadine, Fexofenadine

Hormonale therapie

• Meer dan 1 kilo gewichtstoename: Medroxyprogesteron

---

Belangrijke opmerkingen

• Meer dan 3 kilo gewichtstoename = sterke gewichtstoename
• Meer dan 1 kilo gewichtstoename = merkbare gewichtstoename
• Meer dan 1 kilo gewichtsafname = merkbare gewichtsafname
• Neutraal = geen duidelijke invloed
• Onbekend = effect nog onvoldoende onderzocht
• Effecten verschillen per persoon; niet iedereen ervaart deze bijwerkingen.